Czym bawią się dzieci – charakterystyka poszczególnych kategorii zabawek

Jak wynika z definicji, zabawką może być właściwie każdy przedmiot zaprojektowany lub przeznaczony do zabawy oraz wyrób, który ze względu na swoje cechy charakterystyczne lub wygląd może być użyty do zabawy przez dzieci w wieku poniżej 14 lat.

 

Sporo kontrowersji oraz niejasności wzbudza zwłaszcza druga część ww. definicji, gdyż jak każdy rodzic wie, dzieci szczególnie interesują się tym, co akurat zabawką nie jest. Aby ułatwić producentom właściwą klasyfikację, usystematyzować obligatoryjne dla nich ostrzeżenia i informacje, stworzono nie tylko normy zharmonizowane z serii PN-EN 71, ale również przewodniki i wytyczne grupujące zabawki.

Podstawowym dokumentem funkcjonującym obecnie na rynku europejskim jest raport PKN-CEN/CR 14379 „Klasyfikacja zabawek. Wytyczne”, w którym zawarto ogólne wskazówki do prawidłowej kategoryzacji oraz określenia przeznaczenia wiekowego. Należy jednak podkreślić, że o ile normy zharmonizowane są obowiązkowe, o tyle przewodniki i wytyczne mają charakter pomocniczy. Niemniej jednak należy zauważyć, że posługują się nimi nie tylko przedsiębiorcy (producenci, importerzy etc.), ale też organy nadzoru w toku prowadzonych przez siebie postępowań administracyjnych. Dlatego znajomość zasad klasyfikacji zabawek jest zagadnieniem godnym uwagi.

Raport PKN-CEN/CR 14379 „Klasyfikacja zabawek” (wytyczne do nabycia w sklepie Polskiego Komitetu Normalizacyjnego, http://sklep.pkn.pl/pkn-cen-cr-14379-2007p.html) dzieli zabawki na 24 kategorie. W obrębie każdej z nich wskazane są przykłady zabawek przeznaczonych dla dzieci poniżej lub powyżej 3 lat.

Zabawki aktywizujące – przeznaczone do użytku w warunkach domowych. Najczęściej są to zabawki montowane do belki poprzecznej lub wyposażone we własną belkę poprzeczną, zwykle przeznaczone do udźwignięcia masy jednego lub kilkorga dzieci (huśtawki). Do tej grupy zaliczane są również zestawy gimnastyczne z prętami, pierścieniami i linami oraz zjeżdżalnie. W obrębie tej kategorii wskazuje się zarówno zabawki przeznaczone dla dzieci poniżej 3 lat: niskie, nieskomplikowane, z ograniczonym zakresem ruchów, wyposażone w pręty ograniczające, jak i dla dzieci powyżej 3 lat: wyższe, wielokierunkowe, wymagające umiejętności wspinania się. Należy pamiętać, że kategoria ta nie dotyczy sprzętów montowanych na placach zabaw. Szczegółowe wymagania dla tego typu zabawek określa norma PN-EN 71-8:2012 „Bezpieczeństwo zabawek” – część 8: „Zabawki aktywizujące, przeznaczone do użytku domowego”.

Zabawki do zabaw w wodzie – nadmuchiwane, nienadmuchiwane, używane w płytkiej wodzie, przeznaczone do utrzymania masy ciała dziecka. Uwaga! Wszystkie zabawki z tej kategorii przeznaczone są dla dzieci powyżej 3. roku życia. Jako przykłady można tutaj wskazać: nadmuchiwane zwierzęta, małe nadmuchiwane łódki, małe deski surfingowe. Nie należy mylić tej kategorii ze środkami ochrony indywidualnej, do których należą motylki (opaski na ramiona), koła itp. sprzęty służące do nauki pływania.

Materiały artystyczne i rzemieślnicze oraz podobne artykuły – to bardzo obszerna grupa wyrobów, takich jak: kredki, farby do malowania palcami, kreda, flamastry, pisaki, akwarele, stemple, pieczątki, kleje, nożyczki, materiały do modelowania, jak: modelina, plastelina, ciastolina, glina, żele, zestawy garncarskie itp. W obrębie tej kategorii wskazuje się zarówno zabawki przeznaczone dla dzieci poniżej 3 lat: duże, łatwe do trzymania, mało elementów, brak części odejmowanych, bez małych elementów oraz powyżej 3 lat: wyroby, akcesoria do nich, szablony, wymagające bardziej skomplikowanych działań, większych zdolności manualnych.

Sprzęt audiowizualny – najczęściej są to zabawki elektryczne, takie jak: pozytywki, komputery dla dzieci, konsole, magnetofony, zestawy do karaoke, proste zabawki edukacyjne uczące dobierania, sortowania itp. W obrębie tej kategorii wskazuje się zarówno zabawki przeznaczone dla dzieci poniżej 3 lat, jak i powyżej tej grupy wiekowej: ręczne gry komputerowe, odtwarzacze, minimagnetofon itp.

Książki o wartości zabawowej – aby zakwalifikować książkę jako zabawkę, należy zwrócić uwagę na takie jej elementy, jak: liczba stron, wykorzystane materiały, elementy sensoryczne, poziom szczegółowości, kolor/kontrast, liczba obrazków, jej wielkość i ciężar itp. W obrębie tej kategorii wskazuje się również zabawki przeznaczone dla dzieci poniżej 3 lat: książeczki miękkie z tworzywa, z tekstyliów, zawierające elementy sensoryczne, grające, plastikowe części do naciskania, z wyskakującymi elementami, wydające dźwięki. Zazwyczaj są to książeczki o grubych, tekturowych stronicach, łatwe do trzymania i manipulowania, z dużymi kolorowymi obrazkami, o prostych kształtach. Książeczki dla dzieci powyżej 3 lat z reguły wykonane są z tektury lub grubszych kartek i zawierają bardziej szczegółowe obrazki oraz tekst. Cechują się większą drobiazgowością i liczbą detali. Bywa, że są to zbiory malowanek.

Zabawki konstrukcyjne i układanki – najprościej mówiąc, są to wszelkiego rodzaju klocki, puzzle, modele do składania, elementy do łączenia itp. W obrębie tej kategorii wskazuje się zarówno zabawki przeznaczone dla dzieci poniżej 3 lat: zawierające duże elementy, w ograniczonej liczbie, lekkie, łatwe do obsługi, zawierające proste, nieskomplikowane obrazki lub wzory, przeznaczone do układania i łączenia. Mogą one być wykonane zarówno z tworzywa sztucznego, jak i z drewna oraz podobnych materiałów. Do grupy tej zalicza się również układanki z częściami pasującymi do określonego kształtu. Zabawki zawierające więcej szczegółów, posiadające małe elementy, wymagające większej sprawności (np. skręcanie różnych konstrukcji za pomocą śrubek) przeznaczone są dla dzieci powyżej 3 lat. Do tej grupy wiekowej zaliczono również zestawy cegieł oraz szczegółowe modele.

Kostiumy, przebrania i maski – do tej kategorii zaliczamy wszelakie stroje oraz akcesoria służące do przebierania się, maskowania, wcielania w postaci z bajek itp. Kostiumy karnawałowe są produktami służącymi nie tylko do przebrania się, ale i do zabawy (np. kowboj, policjant, księżniczka, czarownica). Przeznaczenie wiekowe zależy przede wszystkim od rozmiaru. Należy oczywiście pamiętać, jak w przypadku wszelkiego rodzaju zabawek dla dzieci poniżej 3 lat, że nie mogą wystąpić w nich małe elementy. Istotne jest również to, że zgodnie z dyrektywą 2009/48/WE ​​akcesoria modowe, w szczególności biżuteria dla dzieci, które nie są przeznaczone do zabawy, nie są uważane za zabawki. Natomiast biżuteria sprzedawana z kostiumami dla dzieci oraz imitacja biżuterii mogą być zabawkami.

Lalki i miękkie zabawki wypchane – jedna z najliczniej reprezentowanych kategorii zabawek. Należy podkreślić, że wszystkie zabawki miękkie wypchane są odpowiednie dla wybranego przedziału wiekowego. Oznacza to, że muszą być bezpieczne dla dzieci bez ograniczeń wiekowych. Chodzi tutaj głównie o wszelkiego rodzaju pluszaki. Inaczej sytuacja wygląda w przypadku lalek, które w zależności od sposobu wykonania można zaklasyfikować jako te nadające się dla dzieci poniżej i powyżej 3 lat. Decydują tutaj m.in. takie czynniki, jak: obecność lub brak małych elementów, liczba detali, materiał, z którego została wykonana lalka (tkanina, guma, plastik). Dla najmłodszych klasyfikuje się lalki miękkie, przytulne, wypchane, nadające się do prania i czyszczenia, z prostymi akcesoriami i dodatkami, wydające dźwięki. Mogą to też być lalki gumowe, nadające się do mycia, z otwieranymi oczami, wyposażone w proste mechanizmy, np. lalki mówiące. Dla dzieci powyżej 3 lat są to lalki bardziej realistyczne, z ruchomymi kończynami, prawidłowymi proporcjami, wieloma akcesoriami, licznymi funkcjami (płaczące, moczące się, z włosami do układania itp.), a także figurki z bajek.

Zestawy do eksperymentowania – to kolejna grupa zabawek, które z założenia przeznaczone są dla dzieci powyżej 3 lat. Jest to coraz popularniejsza kategoria. Zaliczamy do niej zestawy typu: mały chemik, fizyk, ogrodnik, fotograf, elektryk, hodowla kryształów, fabryka mydełek itp. Zabawki te wymagają umiejętności analitycznego myślenia, precyzji, ostrożności, dlatego najczęściej producenci zalecają je dla dzieci od 8. roku życia.

Zabawki funkcjonalne – bardzo często mylone z zabawkami tematycznymi, podobnie jak zestawy do eksperymentowania przeznaczone są wyłącznie dla dzieci powyżej 3. roku życia. Do grupy tej należą produkty, które działają i są używane w taki sam sposób jak wyrób, urządzenie lub instalacja przeznaczona do użytku przez dorosłych i które mogą być pomniejszonym modelem takiego wyrobu, urządzenia lub instalacji. Zabawki te mogą posiadać funkcjonalnie ostre krawędzie lub ostre zakończenia (zestaw majsterkowicza – walizka wyposażona w piłę, śrubokręt itp.). Jest to stosunkowo nieliczna grupa. Jako przykłady można wskazać np. maszynę do szycia (szyjącą!) czy mikroskop.

Tekst: BMMJ Solutions Consulting Group